“If you want others to be happy practice compassion;
and if you want yourself to be happy practice compassion.”
- Tenzin Gyatso, the 14th Dalai Lama
WAT IS COMPASSIE
Compassie komt van de woorden ‘com’ (met de ander) en ‘passio’ (lijden of ondergaan); je lijdt mee met de ander of ondergaat wat de ander ondergaat. Met andere woorden compassie is het vermogen zich te verplaatsen in de ander, het vermogen in de huid van de ander te kruipen vanuit een diep medeleven en vanuit een diep besef van gelijkheid. Compassie is dan: “wat de ander overkomt, raakt mij ook…, alsof het mij overkomt”.
Compassie houdt ook in dat wij niet alleen verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen pijn en lijden, maar ook voor de pijn en het lijden van de ander. Met name houdt compassie in dat wij de wens hebben om pijn niet alleen te verlichten bij onszelf maar ook bij de ander.
Volgens het woordenboek van ‘van Dale’ betekent het woord compassie ‘medelijden’.
In het dagelijks leven wordt het woord ‘medelijden’, echter, vaak geassocieerd met zieligheid, met een kritiekloos mee-lijden met de ander. Het duidt meestal op een neerbuigende houding en dat wordt nu juist niet bedoeld met het woord compassie en mededogen.
Medelijden kan ons motiveren om aan liefdadigheid te doen, maar die motivatie kan uit een gevoel van superioriteit voortkomen en niet uit liefde voor de ander(en).
Spinoza zegt over medelijden: "Bij medelijden gaat het allereerst om droefheid. Ik betreur dat de ander lijdt, maar ik voel geen liefde voor hem. Bij compassie gaat het allereerst om liefde".
Omdat Compassie ons in staat stelt om ons te ‘verbinden’ met de ander en ons oprecht te laten raken door de ander, maakt dit ons juist mede-menselijk en bevordert het ons geestelijk en lichamelijk welbevinden. Dit laatste aspect blijkt steeds meer uit recent wetenschappelijk onderzoek.
In de meeste religies en levensbeschouwingen staat compassie centraal en is het gebaseerd op ‘De Gulden Regel’: “Wat gij niet wilt dat u geschiedt doet dat ook een ander niet”.
De wetenschap
Volgens onderzoekers blijkt er in onze hersenen een neuraal mechanisme van compassie te bestaan. Wij blijken een genetische aanleg te hebben om compassie te geven en te ontvangen en dat vermogen is trouwens niet alleen voorbestemd aan de mens, maar ook aan andere primaten (o.a. de aap) en andere dieren.
Het vermogen tot compassie is dus in aanleg aanwezig bij ieder mens. En deze eigenschap van compassie kan tot bloei komen als wij dit ‘voeden’ en er bewuste aandacht aan schenken.
Net zoals we mindfulness kunnen trainen, kunnen wij ook compassie trainen. Dit kunnen we doen met behulp van mediatie- en visualisatieoefeningen.
Het blijkt namelijk dat het regelmatig beoefenen van vriendelijkheid en compassie een positieve invloed heeft op ons psychologisch welzijn. Bovendien bevordert compassie onze sociale verbondenheid en geeft het ons meer levensvoldoening. Door compassie bij ons zelf te herkennen en ook te erkennen kunnen we zelfs compassie steeds verder ontwikkelen. En naarmate we meer compassievol worden naar onszelf toe, kunnen we ook meer compassie voelen voor anderen, zo bevestigt ook wetenschappelijk onderzoek.
WAT IS ZELF COMPASSIE
Compassie ontwikkelen begint eigenlijk bij ons zelf, bij zelf-compassie. Zorgzaam, vriendelijk en mild zijn tegenover jezelf is geen egoïstisch gedrag, maar is het scheppen van een gezonde relatie met jezelf, waardoor je open kunt staan voor de ander, zonder vrees en wantrouwen, en je kunt laten raken door (het lijden van) de ander.
Zelf-compassie is voor veel mensen moeilijk, vooral in onze cultuur waar te veel compassie en aandacht voor zichzelf al gauw als egocentrisch wordt gezien. Ook worstelen veel mensen met schuldgevoelens, wroeging, zelfverwijt of schaamte. Mensen voelen vaak sterke emoties van boosheid, teleurstelling, verontwaardiging of angst. Het is dan best moeilijk om vriendelijk te zijn voor zichzelf en vriendelijkheid te voelen voor anderen.
Zelfkritiek, veeleisend en hard zijn voor zichzelf en anderen, is een kenmerk van onze huidige samenleving en misschien wel van dit tijdsgewricht, waar er steeds hogere eisen worden gesteld aan mensen in het dagelijks leven.
Het volgen van een compassietraining kan dan handvatten bieden om een compassievolle(re) en vriendelijke(re) houding te ontwikkelen naar onszelf toe en ook naar anderen.
”Zonder zelfcompassie kunnen we onszelf niet werkelijk helen en bevrijden. Compassievol leven
is een heldere, praktische gids om een bewuste en vriendelijke relatie te ontwikkelen met ons
innerlijke leven. Van daaruit kunnen we ons met een wijs en zorgzaam hart verbinden met de
wereld om ons heen.”
- Tara Brach, PhD, klinisch psycholoog, meditatiebegeleider en auteur van het boek
Radical Acceptance (Bantam, 2004).
“It is important to cultivate compassion for our own humanity. When our hearts open to our own suffering, we begin to also be more accepting of others and to realize that they too have the same struggles”
- Rabbi Jeff Roth
COMPASSIE TRAINING * MINDFULNESS-BASED COMPASSIONATE LIVING/MBCL TRAINING
De MBCL ofwel compassie training kan als een vervolgtraining beschouwd worden van de mindfulnesstraining, MBSR en/of MBCT training. Het is met name de verdieping van de beoefening van mindfulness die in de compassietraining samengaat met de intensieve beoefening van liefdevolle vriendelijkheid (‘loving-kindness’) en mildheid voor zichzelf en anderen. Het doel van de compassietraining is het laten opbloeien van een houding van compassie en mededogen, dat vervolgens opgenomen kan worden in onze dagelijkse houding en gedrag.
De MBCL training is ontwikkeld door Frits Koster (mindfulness- en compassietrainer, meditatieleraar) en Erik van den Brink (mindfulness- en compassietrainer, psychiater). Hun training is onder meer gebaseerd op het werk van Paul Gilbert, Christopher Germer, Tara Brach en Kristin Neff. (www.mbcl.nl; www.fritskoster.nl).
Voor wie?
Compassietraining of Mindful-Based Compassionate Living (MBCL) training is bedoeld voor iedereen die een mindfulness training heeft gevolgd óf op een andere manier tenminste een half jaar ervaring heeft met het beoefenen van mindfulness vaardigheden.
De Compassie- of MBCLtraining is geschikt:
-
Voor hen die op zoek zijn naar een zinvolle aanvulling op een mindfulnesstraining en/of op zoek zijn naar meer verdieping van hun eigen mindfulnessbeoefening.
-
Voor hen die last hebben van een lage dunk van zichzelf, zelfverwijt, schaamte of schuldgevoel.
-
Voor hen die het lastig vinden om meer genegenheid, warme gevoelens, sympathie, geborgenheid, acceptatie en verbondenheid met zichzelf en met anderen te ervaren.
-
Voor hen die vaak streng, hard, veeleisend en kritisch naar zichzelf (innerlijke criticus) en/of anderen zijn en zich een mildere en vriendelijkere houding willen eigen maken.
-
Voor hen die hardnekkige en ongezonde patronen willen verzachten bij zichzelf.
-
Voor hen die met meer compassie en liefdevolle vriendelijkheid in het leven willen staan.
-
Ook ervaren mindfulnesstrainers kunnen baat hebben bij een compassietraining.
De training
De training bestaat uit wekelijkse sessies van 2.5 uur gedurende 8 weken plus een stilte dag, die meestal plaatsvindt tussen sessie zes en zeven.
Vanwege de intensiteit van de compassietraining, theorie en de (be)oefeningen (openen van het hart), kan er een heftig persoonlijk proces op gang komen. Daarom vindt er tijdens de training een korte onderbreking plaats van twee à drie weken, meestal na sessie 3 of 4. Zodat de deelnemers extra gelegenheid en ruimte krijgen voor het beluisteren van de CD’s/audio materiaal en het oefenen van compassie uit de eerste sessies.
Tijdens de compassietraining wordt mindfulness verder geoefend en wordt met behulp van de theorie aandacht besteed aan ons brein en hoe deze in de tijd geëvolueerd is. Het ‘oude’ en het ‘nieuwe’ brein worden besproken en inzicht wordt gegeven in de drie basale emotieregulatiesystemen, die ons gedurende de evolutie geholpen hebben om te overleven: het gevaarsysteem (zelfbescherming), het jaagsysteem (beloning en bevrediging), het zorgsysteem en kalmeringssysteen (geborgenheid, tevredenheid).
Besproken wordt hoe deze drie systemen ontregeld kunnen raken door onder andere te veel stress van buitenaf maar ook door innerlijke stress, bijvoorbeeld door zelfverwijt, wroeging, zelfkritiek en een innerlijke criticus. Ook wordt uitgelegd hoe onze mentale voorstellingen deze emotieregulatiesystemen kunnen beïnvloeden en hoe het beoefenen van compassie en liefdevolle vriendelijkheid de balans kan helpen te herstellen, door het zorg- en kalmeringssysteem te versterken en een innerlijke helper te voeden.
Ook komen thema’s aan bod zoals het omgaan met lijden en pijn in het leven en het besef van een gedeelde menselijkheid (‘common humanity’).
De oefeningen:
-
Het aanleren van compassievol voelen, denken en redeneren, spreken en handelen
-
Hoe je aandacht kunt geven op een compassievolle manier aan jezelf en anderen
-
Hoe je een liefdevolle vriendelijke houding verder kunt ontwikkelen
-
De oefeningen dragen bij aan de ontwikkeling van meer geluk, tevredenheid, (mede)vreugde en dankbaarheid.
-
Oefeningen van de ‘De Vier Levensvrienden’: Liefdevolle Vriendelijkheid, Mededogen, Medevreugde en Gelijkmoedigheid en hoe deze toe te passen in verschillende situaties van het dagelijks leven.
Meer algemene informatie over de opbouw en inhoud van de trainingen kun je vinden door in het hoofdmenu te klikken op Over MHL, vervolgens naar beneden te scrollen en dan '-Training’ aan te klikken.